Wie waarborgt de veiligheid en beveiliging van onze kerncentrales?
De Belgische kerncentrales behoren tot de meest robuuste. Onafhankelijke auditeurs en controle-organismen garanderen door permanente controles de veiligheid van de kerncentrales. De nucleaire sector is niet voor niets de meest gecontroleerde en best beveiligde sector ter wereld.
Veiligheid en beveiliging
Veiligheid en beveiliging. Twee concepten, en allebei onmisbaar. Maar wat is nu juist het verschil? Enerzijds is er nucleaire veiligheid: alle veiligheidsmaatregelen die inherent zijn aan het ontwerp van een nucleaire installatie om de veiligheid van de werknemers, de bevolking en het milieu te waarborgen tegen de effecten van ioniserende stralen. Anderzijds is er nucleaire beveiliging: alle externe technische en organisatorische aspecten, bijvoorbeeld maatregelen om diefstal, sabotage of handelingen met kwaad opzet op te sporen, te voorkomen of om er snel op te kunnen reageren.
Op beide vlakken ligt de lat uiteraard extreem hoog. Graag gaan we wat dieper in op de verschillende controleprocedures en -niveau
3 belangrijke controleniveaus voor de kerncentrales
Elk jaar worden de Belgische kerncentrales aan een aanzienlijk aantal controles onderworpen, zowel door interne medewerkers als door externe gespecialiseerde instanties. Dit zijn de drie belangrijke controleniveaus.
- Door de exploitant en de verantwoordelijke medewerkers
- Door de inspecteurs van het FANC en Bel V
- 3. Door internationale instanties
Hoe dat concreet in zijn werk gaat, ontdekt u hieronder.
In de kerncentrales van Doel en Tihange is de veiligheid altijd en overal een absolute prioriteit
Controles, elke dag opnieuw
- Door de exploitant en de verantwoordelijke medewerkers
In België is de exploitant de eerste verantwoordelijke. Die moet zich schikken naar de normen van het 'Nationaal Verslag over de nucleaire veiligheid van de Belgische installaties'. Het personeel, dat specifieke opleidingen heeft genoten op het vlak van veiligheid, monitort en verifieert continu alle procedures. Daarnaast voeren de deskundigen van de afdelingen kwaliteitszorg en veiligheid van de centrale dagelijks controles uit. De exploitant van de centrales van Doel en Tihange is ENGIE Electrabel. - Door de inspecteurs van Bel V en het FANC
Het Federaal agentschap voor nucleaire controle (FANC) en zijn filiaal BEL V vallen onder de minister van Binnenlandse zaken. Zij zien erop toe dat de exploitant de nucleaire veiligheidsregels naleeft en dat die op elk moment het hoogst mogelijke veiligheidsniveau aanhoudt. Deze inspecteurs voeren controles en verificaties uit in opdracht van het FANC. Ze zijn elke dag aanwezig op de site en hebben op elk moment toegang tot alle documenten en installaties en zijn eveneens bevoegd om onverwachte controles uit te voeren.
Periodieke evaluaties en nazichten
Voor de periodieke evaluaties moet de exploitant 14 veiligheidscriteria beoordelen die zijn vastgelegd in de veiligheidsgids van het IAEA. De resultaten daarvan worden vervolgens gecheckt door het FANC en Bel V.
Om de 10 jaar worden de kerncentrales onderworpen aan een veiligheidsaudit. Tijdens deze audit worden de installatie en de exploitatieregels vergeleken met de regels, normen en gebruiken die op dat moment wereldwijd worden gehanteerd. De resultaten dienen als basis voor de actieplannen die worden opgesteld om verbeteringen door te voeren. De opvolging van die acties is de verantwoordelijkheid van het FANC en Bel V.
3. Internationale inspecties door ‘peers’
België doet regelmatig een beroep op de expertise van gerenommeerde internationale instanties, zoals het Operational Safety Review Team (OSART), de Safety Aspects of Long Term Operation (SALTO), het Internationaal Atoomenergieagentschap (IAEA) en de Europese Gemeenschap voor Atoomenergie (Euratom). Die voeren eveneens controles uit op de veiligheid van de nucleaire installaties. Ook de Europese Commissie kan specifieke inspecties opleggen, zoals de stresstests voor alle kerncentrales in de Europese Unie.
OSART: geïnspireerd op de beste internationale praktijken
De OSART-missies (Operational Safety Review Team) baseren zich op de evaluaties door peers en streven naar perfectie. Een team van internationale experten controleert het veiligheidsniveau van de centrale en formuleert aanbevelingen. Achteraf volgt een controle om te kijken of die aanbevelingen zijn uitgevoerd. De afgelopen jaren hebben zowel in Doel als in Tihange OSART-controles plaatsgevonden.
SALTO: veiligheid op lange termijn
De SALTO (Safety Aspects of Long Term Operation) evalueren de veiligheidsaspecten van een langetermijnuitbating van een kernreactor. SALTO-controles werden uitgevoerd met het oog op de verlenging van de reactoren Tihange 1 en Doel 1 en 2. De experten van het IAEA hebben geconcludeerd dat het actieplan van ENGIE Electrabel perfect voldoet aan de internationale normen.
IAEA: de controleautoriteiten worden ook gecontroleerd
Het IAEA organiseert eveneens deskundigenmissies of internationale audits van de instanties die controles uitvoeren, op vraag van de regering van het gastland. Deze evaluaties door ‘peers’ worden verzameld onder de noemer 'Integrated Regulatory Review Service' (IRRS). Het doel van die audits bestaat erin de efficiëntie van de nationale regels af te stemmen op de veiligheidsnormen van het IAEA.
Stresstests: Belgische kerncentrales behoren tot de meest robuuste van de EU
Context: enkele dagen na het ongeval van Fukushima werden stresstests ingevoerd voor alle actieve kerncentrales binnen de Europese Unie. Uit die stresstests is gebleken dat de Belgische kerncentrales tot de bestendigste van Europa behoren. Onder alle omstandigheden zijn ze bestand tegen de meest extreme natuurverschijnselen.
Toch heeft ons land beslist om strenger te zijn dan wat de Europese Commissie vraagt. Ten eerste heeft België de stresstests uitgebreid naar alle nucleaire installaties van klasse 1 die operationeel zijn in ons land, met name: het SCK●CEN (Studiecentrum voor Kernenergie), Belgoprocess (verwerking van radioactief afval), JRC-Geel, het IRE (Nationaal Instituut voor Radio-elementen) en het IRMM (het Instituut voor Referentiematerialen en -metingen).Ten tweede is er beslist om de stresstests uit te breiden naar handelingen met kwaadwillig opzet (terrorisme, cybercriminaliteit...). Het FANC volgt en controleert de voortgang van deze maatregelen.