Wat is kernafval en hoeveel produceren we ervan?
Kernafval is de verzamelnaam voor afval dat radioactief is. Dat is logisch. Toch kan een beetje uitleg geen kwaad, want er zijn verschillende soorten radioactiviteit en dus ook radioactief afval, elk met een eigen veilige verwerking en opslag.
Allerlei sectoren gebruiken nucleaire stoffen. Het merendeel van het kernafval ontstaat bij de uitbating van de kerncentrales. Naast de kernbrandstof zelf zijn sommige componenten van een kerncentrale radioactief (buizen, kleppen, filters…). Ander radioactief afval komt voort uit de geneeskunde voor de diagnose en behandeling van kanker (injectienaalden, kledij…). Ook in de landbouw (sterilisatie door bestraling) en industrie (bijvoorbeeld inspecties van lassen) worden radioactieve materialen gebruikt, die kernafval met zich meebrengen. Zelfs de concentratie van natuurlijke radioactieve stoffen (bijvoorbeeld Radium, Thorium of Uranium) kan leiden tot laag-radioactief afval.
Er bestaan 3 soorten straling, afhankelijk van het niveau van radioactiviteit: alfastralen, bètastralen en gammastralen. Deze laatste zijn elektromagnetische golven. De verschillende types straling vereisen specifieke beschermingsmaatregelen. Alfa -en bètastralen kan je tegen houden met een blad papier of aluminium. De verspreiding van de deeltjes kan echter tot radioactieve besmetting leiden. Persoonlijke beschermingsmiddelen (zoals bijvoorbeeld handschoenen en maskers) zijn vereist om een besmetting van het menselijk lichaam te vermijden. Gammastralen kunnen geen besmetting veroorzaken, maar dringen verder door. Voor dit type straling is een zwaardere afscherming nodig, zoals beton of lood.
Naargelang van de graad van radioactiviteit en de levensduur kunnen we radioactief afval verdelen over 3 categorieën of soorten. Elke soort behoeft aangepaste maatregelen voor een veilige opslag op korte en lange termijn. De classificatie van het afval gebeurt op korte termijn op basis van de (radio)activiteit van het materiaal en op lange termijn op basis van de halveringstijd. Deze tijd bepaalt hoe lang het duurt vooraleer de helft van de radioactiviteit verdwijnt.
Wat de levensduur betreft, onderscheiden we kortlevend en langlevend afval. We spreken van ‘kortlevend afval’ wanneer de radioactiviteit op minder dan 30 jaar tijd gehalveerd is. Duurt het langer dan 30 jaar om de helft van de radioactieve straling weg te werken, dan spreken we van ‘langlevend afval’. Na maximum 300 jaar (dit zijn 10 halfwaardetijden) is het kortlevend afval zo verzwakt dat de radioactiviteit de natuurlijke radioactiviteit benadert. Het mag dan behandeld worden zoals conventioneel afval.
Op basis van de radioactiviteit van het afval onderscheiden we 3 categorieën: laag actief, middel actief en hoog actief.
- Laag actief (bijvoorbeeld beschermingsmaterialen, injectienaalden, verpakkingen, ontmantelingsafval,…
- Middel actief (bijvoorbeeld componenten van kerncentrales zoals buizen en kleppen, filters en harsen, bepaalde types afval van de productie van kernbrandstoffen,…).
- Hoog actief (bijvoorbeeld gebruikte kernbrandstoffen, verglaasd afval uit de heropwerking van kernbrandstoffen, …).
Over welke hoeveelheden spreken we precies?
82% van ons kernafval is laag actief. Slechts 5% van ons kernafval is hoog actief.
Het hoog actief afval bevat echter 97,5% van de totale radioactiviteit van het Belgisch nucleair afval. Momenteel wordt er voor de huidige nucleaire activiteit in België op 100 jaar ongeveer deze hoeveelheid verwacht:
- 70.000 m3 laag actief afval (korte levensduur en zwakke tot gemiddelde radioactiviteit) of ca. 82% van alle kernafval (bv. beschermingsmateriaal, injectienaalden, verpakkingen, afval van de ontmanteling van kerncentrales, afval van onderzoekscentra en universiteiten…)
- 11.000 m3 middel actief kernafval (lange levensduur en een zwakke tot gemiddelde radioactiviteit) of ca. 13% van alle kernafval (bv. fragmenten van ontmantelde kerncentrales, afval van nucleaire brandstof, afval van onderzoekscentra en universiteiten…)
- 4.500 m3 hoogactief radioactief afval of ca. 5% van alle kernafval (gebruikte nucleaire brandstof en het verglaasde afval van het verbruik ervan)
Deze getallen kunnen nog licht wijzigen afhankelijk van de toekomstige nucleaire activiteiten. De 4.500 m³ hoogradioactief afval is hoofdzakelijk afkomstig uit elektriciteitsproductie.
Wanneer we deze hoeveelheid benaderen over 11 miljoen Belgen en 40 jaar nucleaire elektriciteitsopwekking, krijgen we gemiddeld ongeveer 1 cl of 5 g hoog actief afval per Belg per jaar. Wie 100 jaar oud wordt, produceert op zijn hele leven zo’n 3 blikjes hoogactief nucleair afval.
