Wat is de energietransitie?
De energietransitie: méér dan een woestijn vol zonnepanelen
De bezorgdheid over de klimaatverandering neemt toe, en dat is begrijpelijk. Met één eis die almaar luider klinkt: “wij willen snelle maatregelen.” Dat bleek ook uit de klimaatmarsen van de 'Youth for Climate' begin 2019. En telkens als het gaat over klimaatverandering en wat we eraan kunnen doen, komt het fenomeen van de energietransitie weer in beeld. Maar wat wordt er nu eigenlijk mee bedoeld? We lichten het graag toe.
Wat betekent een energietransitie?
Hoe we energie opwekken en gebruiken, is in de loop van de tijd aanzienlijk veranderd. Wanneer het gaat om grote, structurele veranderingen, spreken we over ‘energietransities’. De huidige energietransitie is al aan de gang sinds eind vorige eeuw. En volgens de meest gangbare opvattingen duurt ze nog tot ergens tussen 2050 en 2060. Dankzij de snelle ontwikkelingen op het gebied van batterijtechnologie, spelen ook maatregelen om energie op te slaan daarin een belangrijke rol.
Transitie waarheen?
Het woord ‘transitie’ suggereert dat we ergens naartoe gaan. In de huidige context is dat het oplossen van het broeikaseffect - of anders gezegd decarbonisatie. Maar het einddoel is breder. De energietransitie omvat de omschakeling van alle huidige milieubelastende energiebronnen (fossiele brandstoffen) naar volledig duurzame, natuurlijke en in het beste geval onuitputbare alternatieven. Denk concreet aan: warmtekracht, wind- en zonne-energie, waterkracht, … en nog een resem aan (nog te ontwikkelen) technologieën. Simpel gezegd hopen we dus op een wereldwijd energiesysteem dat een volledig neutrale ecologische voetafdruk heeft.
Utopie? Allicht niet, want de toegang tot (betaalbare en betrouwbare) energie wordt allicht één van de belangrijkste uitdagingen van de 21e eeuw. Daarom gaan ingenieurs en onderzoekers van overal ter wereld op zoek naar de beste opties en oplossingen. Zeker is wel dat investeringen in wetenschappelijk onderzoek en nieuwe, nog te ontwikkelen energiebronnen en opslagmethodes broodnodig blijven. Bovendien moet niet alleen de productie van de energie, maar ook van de faciliteiten om die energie op te wekken duurzaam zijn. Het heeft bijvoorbeeld geen zin om woestijnen vol te leggen met zonnecellen als die zelf een zware ecologische voetafdruk hebben.
Wat kunnen we nu al doen?
Laten we naar de feiten kijken. Op dit moment is 80% van alle energieproductie afkomstig van fossiele brandstoffen. En zelfs al willen we met z'n allen een omschakeling naar 100% hernieuwbare energie, de volgende 5 à 10 jaar zullen we dit niet realieren. En toch kunnen we ook nu al één en ander realiseren. Want er is iets wat dringend onze aandacht vraagt: de uitstoot van broeikasgassen reduceren. Volgens de klimaatovereenkomst van Parijs moeten de huidige emissies volledig worden gestopt tegen 2040 of 2050. Het Europese beleidskader stelt als doel: hogere energie-efficiëntie, meer hernieuwbare energieproductie en vermindering van broeikasgassen.
Wat heeft de energietransitie met kernenergie te maken?
De snelheid waarmee de energietransitie moet plaatsvinden, is ongezien. Er zijn grote onderliggende technologische, politieke en economische verschuivingen nodig. Daarom is er een groeiende wetenschappelijke consensus over het behoud van kerncentrales om onze ambitieuze uitstoot-doelstellingen te halen. Want kerncentrales stoten geen CO2 uit en ze opereren vandaag al efficiënt en veilig. Vandaar de veelgehoorde stelling dat kernenergie deel uitmaakt van de energietransitie.
Er zijn veel argumenten voor die stelling. De Franse klimaatexpert Jean-Marc Jancovici (The Shift Project) stelt het als volgt: “een welvarende wereld, zonder klimaatrampen, heeft kernenergie nodig.” En wat als we hernieuwbare energiebronnen evenveel willen laten produceren als de huidige kerncentrales? Uit Jancovici’s onderzoek blijkt dat onze energie dan tien tot twintig keer meer zou kosten.
Ongeacht het resultaat, de energietransitie is een feit en de uitdagingen die op tafel liggen, verdragen geen uitstel. The time is now.