Opinie - Hoe gaan we in de toekomst onze elektriciteit produceren?
De energiemix dat zijn alle mogelijke manieren om onze elektriciteit te produceren. En daar speelt heel wat bij mee… Hoe maken we de elektriciteit van de toekomst koolstofarm? Hoe houden we de factuur betaalbaar en hoe vermijden we stroompannes? We willen met dit artikel de discussie voeden over de toekomst van onze elektriciteitsproductie.
Alle hoop ligt bij hernieuwbare energie
Vandaag zorgen zon en wind al voor ongeveer 15% van de totale elektriciteitsproductie in ons land. Het Federaal Planbureau gaat er van uit dat tegen 2030 het aandeel van hernieuwbare energie zal stijgen tot ruim 44%. Dat zijn mooie vooruitzichten maar tegelijkertijd ook onvoldoende om aan de vraag te voldoen. Bovendien zijn wind en zon – zeker in ons land - niet altijd beschikbaar. Als er veel wind is en het is tegelijkertijd een zeer zonnige dag dan zorgt dat voor een enorme piek op het elektriciteitsnet. Maar ook omgekeerd… Op een bewolkte en windstille dag produceren windmolens en zonnepanelen zeer weinig elektriciteit.
Dat tekort moet dus opgevuld worden door andere energiebronnen. Ergens in de toekomst kunnen we tijdens pieken in de productie misschien energie gaan opslaan in megabatterijen, om ze nadien te gebruiken wanneer er te weinig wordt geproduceerd. Voorlopig is dit echter een optie die nog niet op grote schaal kan toegepast worden.
Fossiele brandstoffen? Ja, maar...
Om de op-en-neergaande elektriciteitsproductie van wind en zon op te vangen zouden we centrales kunnen gebruiken die werken met fossiele brandstoffen. Gasgestookte centrales (of centrales op basis van kolen of petroleum) zijn in staat om die taak te vervullen. Maar fossiele brandstoffen stoten erg veel CO2 uit. De aarde warmt op door het broeikaseffect. Eén van de broeikasgassen die tot dit probleem leiden is koolstofdioxide, ofwel CO2. Ondanks dit gekende nadeel zijn steenkool, gas en petroleum wereldwijd nog steeds verantwoordelijk voor 70% van de elektriciteitsproductie. In België voor ongeveer 20 à 30%. Kunnen we het ons permitteren om fossiele brandstoffen te blijven gebruiken nu de klimaatverandering een realiteit is? Als we de opwarming van onze planeet niet onder de 2°Celsius houden tegen 2100, dan zijn de gevolgen desastreus. Ook op economisch vlak zijn er consequenties wanneer we voor fossiele brandstoffen blijven kiezen. De import van gas en steenkool maakt ons afhankelijk van andere landen en de prijzen zijn onderhevig aan grote schommelingen en de reserves raken uitgeput.
Wegen de voordelen van kernenergie op tegen de nadelen?
Als we over kernenergie horen spreken, dan is het vaak in negatieve zin. Zijn de kerncentrales wel veilig genoeg, waar kunnen we met het kernafval naartoe, enzovoort. Toch heeft kernenergie enkele onmiskenbare voordelen. Het is bijvoorbeeld mee dankzij de kerncentrales dat ons land op de goeie weg is om zijn klimaatdoelstellingen te halen. Kernenergie is een koolstofarme brandstof, er komt nauwelijks CO2 of andere broeikasgassen vrij. Bij fossiele brandstoffen komen deze schadelijke stoffen wél in de atmosfeer terecht. Erger nog, we ademen ze dagelijks in. Zolang we kerncentrales hebben in ons land zorgen ze voor de bevoorradingszekerheid. Ook als er geen wind of zon is, zorgt kernenergie voor meer dan de helft van onze elektriciteit. Maar hoe zit het met de nadelen? Worden die soms niet teveel uitvergroot? Of vormen ze echt een onoverkomelijk probleem? Het is een feit dat veel mensen schrik hebben gekregen van kernenergie na Fukushima en Tsjernobyl. Maar wat was nu de impact hiervan? Laat ons alles eens in een breder perspectief plaatsen…
Wat doen we met ons nucleair afval?
Kerncentrales produceren radioactief afval. Om precies te zijn ongeveer 5 gram hoogradioactief afval per Belg per jaar. Wereldwijd vertegenwoordigt nucleair afval 1% van al het industrieel afval. Maar dit kernafval komt uiteraard niet in het leefmilieu terecht. Het is onderworpen aan de strengste reglementeringen en wordt nauwgezet afgeschermd van mens en milieu. Een pluspunt is dat de schadelijkheid van nucleair afval afneemt met de tijd. Maar voor ongeveer 1% van al het radioactief afval blijft die radioactiviteit heel lang aanwezig. Zelfs tot enkele tienduizenden jaren. Hoogradioactief afval is eigenlijk niets anders dan niet-gebruikte splijtstof die nog lang warmte, energie en radioactiviteit afgeeft. Op dit moment is er nog geen concrete manier om dit afval bijvoorbeeld opnieuw 100% als energiebron te gebruiken, te verwerken of het af te breken. De wetenschap en het onderzoek staan echter niet stil. Geologische berging is een van de mogelijke oplossingen. Het afval wordt dan diep onder de grond in stabiele grondlagen weggeborgen voor de volgende eeuwen. Maar het is niet de enige optie. Zo is er een Belgisch project van het SCK·CEN (Studiecentrum voor Kernenergie) in Mol dat radioactief afval opnieuw als brandstof gebruikt voor toekomstige reactoren en op die manier het afvalprobleem oplost. Het is een concreet project dat over enkele jaren in het echt zal gebouwd worden.
Zijn de kerncentrales veilig?
De ongevallen in Tsjernobyl en Fukushima zorgden voor een golf aan negatieve reacties en een klimaat van angst omtrent kernenergie. Dat is uiteraard begrijpelijk. En toch is de nucleaire sector de best beveiligde en meest gecontroleerde sector ter wereld. In een kerncentrale worden jaarlijks ongeveer 50 audits uitgevoerd. Het FANC (Federaal Agentschap voor Nucleaire Controle) heeft permanent controleurs op alle nucleaire sites. In de 40 jaar dat we in België kerncentrales hebben, heeft zich nog geen enkel ernstig ongeval voorgedaan. Dat is ook een feit. De stresstests bewezen dat de Belgische kerncentrales behoren tot de meest robuuste van Europa. Toen de ‘scheurtjes’ – eigenlijk gaat het om waterstofinsluitsels – werden vastgesteld en het niet duidelijk was van waar die kwamen, schrok de uitbater van de centrales er niet voor terug om op eigen initiatief de installaties gedurende bijna twee jaar te sluiten zodat de nodige onderzoeken konden gebeuren.
Zijn kerncentrales flexibel genoeg?
Kerncentrales zorgen dan wel mee voor de bevoorradingszekerheid, maar zijn ze flexibel genoeg om in te spelen op de onvoorspelbare productiecurve van de hernieuwbare energiebronnen? Volgens tegenstanders niet.
Het is een feit dat bijvoorbeeld gascentrales sneller kunnen opgestart worden dan kerncentrales. Het nadeel van die gascentrales is dat ze veel CO2 uitstoten. Kerncentrales kunnen zo ontworpen worden dat ze mee moduleren met de vraag. We mogen ook verwachten dat er op termijn veel zal geïnvesteerd worden in batterijen voor de opslag van elektriciteit. Zo zullen hernieuwbare energiebronnen en kerncentrales elkaar nog beter aanvullen.
We staan voor belangrijke keuzes als het gaat over onze energiemix. Dat we volop inzetten op hernieuwbare energie is voor iedereen een evidentie. Maar wat doen we zolang het aandeel van hernieuwbare energie onvoldoende is om effectief te voldoen aan de vraag? Kiezen we voor fossiele brandstoffen die onze klimaatdoelstellingen in het gedrang brengen of kiezen we voor kernenergie met zijn voor- en nadelen. Het lijkt evident dat kernenergie deel moet blijven uitmaken van de oplossing, om de energiemix in België zo koolstofarm mogelijk te houden.
Net zoals hernieuwbare energie, komt er bij kernenergie nauwelijks CO2 vrij. En beide energiebronnen zijn bovendien ook complementair. Kernenergie garandeert een stabiele bevoorrading, een stabiele prijs en ze zorgt ervoor dat de klimaatdoelstellingen haalbaar zijn. Kortom, kernenergie maakt de energietransitie mogelijk. Lees er hier meer over.