Zwitserland: wanneer de milieudemocratie achter kernenergie staat
Afgelopen weekend hebben de Zwitsers “nee” gezegd tegen de vervroegde sluiting van hun kerncentrales. Dit 16e referendum over kernenergie, een oefening in het kader van de milieudemocratie, toont aan dat de Zwitserse burgermaatschappij wil deelnemen aan het energiedebat en dat ze zich geen keuzes laat opdringen.
Bron: SFEN
“Het initiatief voor een kernuitstap”, de tekst die werd voorgelegd tijdens de volksstemming op federaal niveau nadat de Groenen de nodige 100 000 handtekeningen hadden verzameld, voorzag een verbod op nieuwe kernreactoren en een versnelde kernuitstap, met de sluiting van 3 van de 5 Zwitserse reactoren: Beznau I en II, alsook de reactor van Mühleberg vanaf 2017, de centrale van Gösgen in 2024 en die van Leibstadt in 2029.
Op zondag 27 november werd aan de Zwitsers gevraagd om zich uit te spreken over deze tekst. Een duidelijke meerderheid (54,2%) keurde de tekst af. Door het resultaat geven de Zwitsers de toelating om de kernreactoren langer te laten werken dan 45 jaar, onder voorwaarde dat ze de toelating krijgen van de Veiligheidsautoriteit (IFSN).
Dit resultaat toont aan dat de Zwitsers vertrouwen hebben in het IFSN en dat ze de troeven van kernenergie in de strijd tegen de klimaatverandering en op vlak van energiezekerheid belangrijker vinden dan de angst rond de veiligheid van kernenergie.
Om de bevoorradingszekerheid van Zwitserland te vrijwaren, zouden 5 tot 9 nieuwe gascentrales nodig zijn geweest.
De gevolgen van een kernuitstap
De Zwitsers beschikken, net zoals de Fransen, over meer dan 95% koolstofarme elektriciteit, dankzij de combinatie van kernenergie en waterkrachtenergie (respectievelijk goed voor 33% en 60% van de energieproductie). De vroegtijdige sluiting van 3 van de 5 reactoren vanaf 2017 zou geleid hebben tot een onmiddellijke en aanzienlijke stijging van de import uit Frankrijk, maar voornamelijk ook uit Duitsland. Daar draagt de opwekking van elektriciteit, voor 40% op basis van steenkool, sterk bij tot de uitstoot van broeikasgassen.
Wat het beheer van het elektriciteitsnet betreft, rekening houdende dat er te weinig tijd was om de infrastructuur aan te passen, vielen stroomonderbrekingen te vrezen op korte termijn. Ondanks een agressief investeringsplan rond energie-efficiëntie en hernieuwbare energie, zou het nodig zijn geweest om snel 5 tot 9 nieuwe gascentrales te bouwen om de bevoorradingszekerheid veilig te stellen. Dit zou ertoe geleid hebben dat Zwitserland uit de top 5 verdween van landen met de laagste CO2-uitstoot ter wereld voor de opwekking van elektriciteit en daarmee zouden ze zich niet kunnen houden aan de engagementen die ze zijn aangegaan op de COP21.
Sinds 1979 hebben de Zwitsers zich al 16 keer uitgesproken over kernenergie, op federaal vlak of op kantonnaal vlak.
Wanneer de milieudemocratie zich uitspreekt
Sinds 1979 hebben de Zwitsers zich al zestien keer uitgesproken over kernenergie, op federaal vlak of op kantonnaal vlak. Daarbij hebben ze nog nooit een initiatief gesteund dat pleit voor het opgeven van deze technologie of voor het sluiten van een centrale. In 1990 hebben ze wel hun goedkeuring gegeven voor een 10 jaar durende opschorting voor het bouwen van nieuwe reactoren. In 2003 werd dan weer tegen een verlenging van de opschorting gestemd. Deze resultaten tonen aan dat de houding van het Zwitserse volk ten opzichte van kernenergie wel degelijk gunstiger is dan door velen wordt beweerd.
De centrales mogen dus verder uitgebaat worden, onder voorwaarde dat ze blijven voldoen aan de gestelde eisen van de Zwitserse veiligheidsautoriteit na Fukushima. Dit is het geval voor 4 van de 5 huidige reactoren. Het resultaat van het referendum effent de weg voor een uitbating van de reactoren voor een duur van een zestigtal jaar, zoals dat reeds het geval is in de Verenigde Staten. De eerste kernreactor zal stilgelegd worden vanaf 2030. Hoewel er verschillende projecten bestudeerd werden in 2010 om nieuwe sites te bouwen, hebben de Bondsraad en het parlement, na het incident in Fukushima in 2011, overhaast beslist om voor een progressieve kernuitstap te kiezen. De uitstap moet gebeuren naargelang de afbouw van het uitbaten van kerncentrales. Een nieuw energiebeleid werd uitgewerkt (Energiestrategie 2050) en had als doel het bereiken van 100% hernieuwbare energie.
Energy for Humanity
Volgens de NGO Energy For Humanity, die campagne voert tegen de sluiting van de Zwitserse centrales, lijkt een dergelijk plan vandaag irrealistisch en loopt het land het risico om op termijn terug te keren naar fossiele energie: “de Zwitserse beleidsmakers moeten opnieuw naar de kalender gaan kijken, ze moeten het verbod op de bouw van nieuwe centrales schrappen en maatregelen treffen die kernenergie toelaten verder een essentiële rol te spelen binnen een koolfstofarme mix”.
Energy for Humanity heeft trouwens al een eerste conferentie over energie gepland, in de loop van het tweede kwartaal van 2017. Gerenommeerde wetenschappers en experten werden uitgenodigd om deel te nemen aan het evenement.
