Naar aanleiding van de reportage ‘Sécurité nucléaire : le grand mensonge” op Arte en RTBF
De reportage die de afgelopen dagen op Arte en RTBF te zien was, heeft heel wat reacties teweeggebracht. We begrijpen de bezorgdheid die de angstaanjagende en anti-nucleaire reportage bij sommige mensen heeft veroorzaakt en geven op deze pagina de juiste context en meer informatie om deze potentiële risico’s, en de kans dat ze zich voordoen, beter in te schatten.
Op 5 en 7 december zonden Arte en RTBF een reportage uit over de mogelijkheid dat nucleaire installaties het doelwit zouden worden van terroristische aanslagen. Deze reportage, gebaseerd op verschillende hypothetische worst case scenario’s, bevat geen nieuwe informatie. Alle noodscenario’s die in de reportage naar voren komen, zijn bekend bij de controle-autoriteiten en de uitbaters van de nucleaire installaties. Het maximaal rekening houden met alle mogelijke noodscenario’s, en het beveiligen van de nucleaire installaties, is deel van de veiligheidscultuur.
1. Feedback bij de verschillende noodscenario’s die in de reportage naar voren worden geschoven
Het gebruiken van radioactief materiaal voor het aanmaken van dirty bombs
Een transport van radioactief materiaal uit een kerncentrale gebeurt onder begeleiding van politie (dit is ook in de reportage te zien). Hoogradioactief materiaal wordt bewaard en getransporteerd in goed beschermde vaten die kunnen weerstaan aan grote inslagen. Laagradioactief materiaal (bijvoorbeeld van medische toepassingen) heeft een lage en korte straling, en kan bij gebruik in een dirty bomb geen schade aanrichten (tenminste niet omwille van de radioactiviteit). De suggesties in de reportage hebben geen waarheidsgehalte.
Een aanval met vliegtuigen, drones of bommen
Sinds 2001 wordt in de noodscenario’s van een kerncentrale rekening gehouden met inslagen van buitenaf door vliegtuigen of (recenter) drones. Deze scenario’s zijn bekend bij uitbater en controle-autoriteiten. Sindsdien werden maatregelen genomen om de nucleaire installaties te beschermen tegen dit soort risico’s.
Een aanval van binnenin de centrale (door personeel)
De sabotage van Doel 4 gebeurde in de turbinehal, dus het niet-nucleaire gedeelte van de centrale (een gascentrale of een waterkrachtcentrale heeft een gelijkaardige turbinehal). Het was met andere woorden geen nucleair incident. Bovendien werkten alle noodstops, en kwam de centrale automatisch tot stilstand. Sindsdien werden ook bijkomende maatregelen genomen waardoor moedwillig kwaad opzet van binnenuit, door een medewerker, niet langer mogelijk is.
Cybersecurity
Verschillende teams werken dagelijks aan firewall beveiliging, systeemhardening, malwarepreventie, strenge procedures, training van personeel, etc. Er worden regelmatig testen uitgevoerd om de veiligheid van systemen continu te evalueren en te verbeteren. Cybersecurity wordt regelmatig onderworpen aan zowel interne als externe audits. Er is nauwe samenwerking met regelgevende instanties, leveranciers, rechtshandhavingsinstanties en de academische wereld om de systemen voortdurend te verbeteren. De actieplannen voor cyberbeveiliging worden nauwlettend gecontroleerd door het controleorgaan. Wifi is beschikbaar in de administratieve en administratieve gebouwen van nucleaire installaties, via een beveiligd netwerk. Nucleaire installaties zelf zijn niet verbonden met een wifi-netwerk.
2. Transparentie van informatie
In de reportage op Arte en RTBF wordt de sector een gebrek aan transparantie verweten in verband met de veiligheid en beveiliging van de installaties. Maar deze discretie heeft een duidelijke bedoeling. Ze maakt deel uit van de veiligheidscultuur. Anders gezegd: hoe minder details publiek beschikbaar zijn over de exacte beveiliging van een nucleaire installatie, hoe beter deze installatie beschermd is tegen gevaren van buitenaf.
Zowel de nucleaire sector als de overheid die de installaties controleert (via de nucleaire waakhond FANC) communiceren heel transparant over de installaties op hun website. Het bezoeken van een installatie voor niet-bevoegden is echter verboden, om dezelfde reden: hoe minder details bekend zijn over de centrale, haar toegangsmodaliteiten en de beveiliging ervan, hoe beter dit de veiligheid op lange termijn kan garanderen.
3. Nulrisico bestaat niet
De kans dat een ongeval of sabotage zich voordoet in een nucleaire installatie, is miniem. Door tal van inherente en externe veiligheidsmechanismen behoren nucleaire installaties tot de meest beveiligde en best gecontroleerde industriële installaties. Maar het nulrisico bestaat niet. Een sluitende garantie geven dat zich nooit of nergens in een nucleaire installatie een ongeval of incident (bijvoorbeeld ten gevolge van kwaad opzet) kan voordoen, is onmogelijk. Al is de kans heel klein. Het permanent streven naar verbeteringen in de inherente veiligheid en externe beveiliging maakt deel uit van de veiligheidscultuur die de nucleaire sector kenmerkt en domineert.
Alle risico’s die in de reportage van Arte en RTBF naar voren komen, zijn gekend bij de nationale en internationale veiligheidsautoriteiten, bij de uitbaters van de nucleaire installaties, en bij de nationale overheden die instaan in de strijd tegen terrorisme. Als gevolg daarvan hebben de verschillende autoriteiten voor verschillende risico’s steeds heel snel de nodige maatregelen genomen om zich voldoende te beschermen tegen mogelijk kwaadwillig opzet tegen nucleaire installaties.
Sinds 2001 (na 9/11) worden de hypothese dat kerncentrales mogelijk doelwit zijn voor terrorisme via een aanval uit de lucht mee opgenomen in de beveiliging van nucleaire installaties. De stresstests, die de Europese Commissie in 2011 heeft bevolen voor alle nucleaire sites in heel Europa, toonden aan dat de nucleaire installaties voldoende beveiligd zijn tegen mogelijke externe gevaren. Er werden voor elke individuele nucleaire installatie bovendien ook bijkomende aanbevelingen voorgelegd. Deze aanbevelingen werden de voorbije jaren stelselmatig geïmplementeerd in de nucleaire installaties. Sinds de aanslagen van 22 maart 2016 werden bovendien tal van bijkomende beveiligingen ingevoerd op de Belgische nucleaire sites.
Meer informatie over de controles die plaatsvinden in de nucleaire sites vind je via deze links:
4. Nucleaire veiligheid
De nucleaire veiligheid (in brede zin) omvat het geheel van veiligheidsmaatregelen die inherent zijn aan de nucleaire installaties (veiligheid) alsook het geheel aan maatregelen om de installaties te beschermen tegen tal van gevaren van buitenaf (beveiliging).
Veiligheid is een topprioriteit voor de nucleaire sector. Nucleaire installaties behoren tot de best beveiligde en meest gecontroleerde industriële installaties. De veiligheidscultuur maakt deel uit van het DNA van de sector. Van bij het ontwerp van een nucleaire installatie tot de uitbating ervan wordt alles georganiseerd in functie van de veiligheid.
Van bij het ontwerp van een nucleaire installatie staat de veiligheid voorop: zowel het design, de verschillende toegangen van een installatie en de verschillende activiteiten die plaatsvinden in nucleaire installaties worden georganiseerd en ontworpen op basis van het veiligheidsprincipe. Ook bij de uitbating van een installatie staat veiligheid voorop. Tal van veiligheidsprocedures moeten ervoor zorgen dat mechanische en menselijke fouten zich niet kunnen voordoen, en dat bij een kleine anomalie de installatie automatisch wordt uitgeschakeld zodat het risico op een grotere fout of een echt incident tot een minimum herleid wordt. Deze automatische noodstops zorgen ervoor dat de machine zich automatisch en in alle veiligheid uitschakelt nog voor de operatoren (mensen) de anomalie of afwijking kunnen opmerken.
In ons land wordt de nucleaire veiligheid gegarandeerd door een onafhankelijke autoriteit, die door de overheid wordt aangesteld en gecontroleerd. In ons land vervult het FANC (Federaal Agentschap voor Nucleaire Controle) de functie van nucleaire waakhond. Inspecteurs en nucleaire experts van het FANC hebben permanent toegang tot alle nucleaire installaties en zijn gemachtigd om de sluiting van een installatie te bevelen. Inspecteurs van het FANC zijn aanwezig in de belangrijkste nucleaire installaties van ons land (zoals de kerncentrales, de onderzoeksreactoren en de medische installaties), en elk jaar vinden ongeveer 50 audits plaats in de Belgische kerncentrales (dat komt neer op 1 audit per week). Het FANC heeft als enige doelstelling om de mens en het milieu te beschermen tegen de gevaren van radioactieve straling, onder andere door kwaadwillig opzet.
Meer info:
5. Proliferatie
De reportage verwart nucleaire proliferatie (nucleaire bewapening, atoombommen) met civiele toepassingen (radioactief materiaal afkomstig van het opwekken van elektriciteit, medische toepassingen). Bij de aanvang van de reportage wordt voormalig president Obama geciteerd. Hij deed deze uitspraak in de context van een bijeenkomst over nucleaire ontwapening. Dit heeft hoe dan ook niks te maken met de restproducten van de vreedzame toepassingen van kerntechnologie, en hoe ze zou kunnen misbruikt worden door terroristen.