Maatschappelijk debat over radioactief afval van start gegaan
Op 19 april 2023 is het maatschappelijk debat van start gegaan over de toekomst van gebruikte splijtstoffen in ons land. De Koning Boudewijnstichting (KBS) organiseert en coördineert, de opdracht is afkomstig van NIRAS (de instelling die verantwoordelijk is voor het beheer van al het radioactief afval in België). De KBS geeft met ‘Nu voor Morgen’ gedurende een jaar ruimte aan de burgers, het middenveld, de lokale besturen, de partijen rechtstreeks betrokken bij de productie en het beheer van radioactief afval, maar ook aan de jongeren om deel te nemen aan een participatief proces.
Ook al vertegenwoordigt gebruikte splijtstof uit de kerncentrales minder dan 5 procent van het kernafval, toch is de Belg zijn vrij bezorgd over het beheer van deze restproducten, blijkt uit een bevraging van ULB en KU Leuven. Op een schaal van 1 tot 10, van niet tot zeer bezorgd, is de gemiddelde score in een bevraging bij 2.200 Belgen 7,2. Tegelijk weten ze er weinig over, vinden ze zelf, … te weinig om hierover mee te praten en invloed te hebben op toekomstige beslissingen over waar we naartoe moeten met deze restproducten. 46% van de Belgen voelt zichzelf niet bekwaam om deel te nemen aan een debat over het beheer van de gebruikte splijtstoffen, slechts 22% acht zichzelf wel bekwaam.
Dat is net de uitdaging die de Koning Boudewijnstichting, op vraag van NIRAS, aangaat. Ze organiseert in het komende jaar een geïnformeerd maatschappelijk debat over de toekomst van kernafval.
Het afval is grotendeels afkomstig van de productie van elektriciteit in kerncentrales, maar ook van nucleaire toepassingen in ziekenhuizen, de landbouw, industrie en laboratoria. De oplossing waarvoor wordt gekozen zal ervoor zorgen dat deze restproducten tot duizenden jaren afgeschermd moeten worden van mens en milieu.
In oktober vorig jaar besliste de federale regering om dit afval onder te brengen in een berging, diep onder de grond, op Belgisch grondgebied. Wetenschappers, experts, de Europese Unie, het Internationaal Atoomagentschap en andere landen geven al lange tijd aan dat diepe berging de veiligste en meest haalbare eindbestemming is voor dit afval.
Nog veel ruimte voor dialoog
De beslissing van de federale regering is echter ‘conditioneel’. Ze houdt de mogelijkheid in om erop terug te komen, mochten er zich bijvoorbeeld nieuwe ontwikkelingen voordoen die leiden naar een meer optimale oplossing. Het onderzoek in dit domein gaat razendsnel, er zijn tal van veelbelovende pistes die aantonen dat het mogelijk is om zowel het volume als de duurtijd van dit afval aanzienlijk te verminderen. Het gaat hier dus om een principebeslissing, zonder op dit ogenblik te preciseren waar, hoe en wanneer deze berging zal worden uitgevoerd. De principekeuze voor een diepe berging op Belgisch grondgebied betekent dus niet dat de spade meteen in de grond gaat. Integendeel, het zal nog enkele decennia duren vooraleer één of meerdere bergingen ergens in België worden uitgegraven, en wellicht tot 100 jaar voor het laatste afval in de berging(en) wordt geladen.
Er moeten dus nog heel wat stappen worden gezet en beslissingen genomen. We moeten antwoorden vinden op vragen als: wanneer beslissen we definitief? Hoe bepalen we waar de bergingsinstallatie precies komt? Wie moet er allemaal betrokken worden bij dit soort van beslissingen en hoe organiseren we die besluitvormingsprocessen? Wie betaalt de rekening voor de berging? Is het delen van een berging met andere landen een optie? Het zijn meteen de vijf kernthema’s van “Nu voor Morgen. Dialoog over de toekomst van radioactief afval”.
Met Nu voor Morgen geeft de Koning Boudewijnstichting ruimte aan burgers, het middenveld, lokale besturen, partijen uit de nucleaire sector die rechtstreeks betrokken zijn bij de productie en het beheer van de gebruikte splijtstof. Ook jongeren worden uitgenodigd om deel te nemen aan dit participatief proces. Die laatsten zijn de volwassenen van morgen en zullen van de zaken die we nu vastleggen (of net niet), als volwassenen de gevolgen dragen.
Nu voor Morgen biedt de burger een breed palet aan dialoogformats: alleen of vanuit een organisatie of school. Alle informatie is te vinden op de website ‘nuvoormorgen.be’. Op deze website kan elke Belg boven de 16 jaar zich ook inschrijven voor een Publieksforum, een participatief traject met een divers panel van 32 mensen die samen toewerken naar een burgeradvies over het beheer de gebruikte splijtstof. Tot slot biedt de website een rechtstreekse mogelijkheid om online te participeren aan het debat via het beoordelen van stellingen onder de 5 kernthema’s.
De meerwaarde van een maatschappelijke dialoog
Hoe dan ook zal de regering in de komende decennia het verdere beleid over radioactief afval moeten vormgeven. Om dit goed te doen, is echter inzicht nodig in de belangen, argumenten, ideeën, bezorgdheden en waarden die in de samenleving leven. Daarvoor is een brede, geïnformeerde en gedeelde dialoog nodig. Enkel en alleen als deze dialoog de kans krijgt om gevoerd te worden, is correcte besluitvorming over het langetermijnbeheer van dit kernafval mogelijk.
De Koning Boudewijnstichting is een onafhankelijke en pluralistische stichting van openbaar nut die al meer dan veertig jaar ijvert voor een betere samenleving. De Stichting heeft reeds heel wat ervaring met het organiseren van maatschappelijke raadplegingen en weet dus als geen ander hoe deze vorm te geven. Ze is zelfs niet aan haar proefstuk toe wat betreft radioactief afval. In 2009 en 2010 organiseerde de Stichting al een eerste publieksforum rond dit onderwerp.
Nu voor Morgen loopt een jaar. In het voorjaar van 2024 zal de Koning Boudewijnstichting haar eindrapport met inzichten uit deze brede dialoog overmaken aan NIRAS, als verantwoordelijke voor het beheer van radioactief afval en verbruikte splijtstoffen in België. NIRAS zal er de komende jaren mee aan de slag gaan om de volgende stappen te zetten in het traject naar een eindbestemming voor de gebruikte splijtstoffen.
Meer informatie
Voor meer info kan u terecht op de website van het “Nu voor Morgen"-initiatief.